Open sidebar

Աշխարհի բնակչության տեղաբաշխումը և միգրացիաները

Standard

Բնակչության տեղաբաշխում ասելով հասկանում ենք բնակչության աշխարհագրական բաշխվածությունը երկրագնդի վրա, առանձին տարածաշրջաններում ու երկրներում։  Նախկինում ավելի սահմանափակ տարածք է բնակեցված եղել։ Ժամանակի ընթացքում բնակչության թվի աճին և գիտության ու տեխնիկայի զարգացմանը համընթաց երկրագնդի բնակեցված տարածքը ընդարձակվել է։ Տարածքի բնակեցվածության ընդհանուր պատկերը և բնակեցվածության աստիճանն արտահայտվում են բնակչության խտության ցուցանիշով: Բնակչության միջին խտությունը բնակչության թվի հարաբերությունն է տարածքի մակերեսին, այսինքն` բնակիչների միջին թվաքանակը` մեկ քառ. կմ տարածքի հաշվով (մարդ/քառ. կմ): Քարտեզ. Աշխարհի բնակչության տեղաբաշխումը Ներկայումս բնակչության տեղաբաշխումը ծայրաստիճան անհամաչափ է. մարդկանց գրեթե 70%-ն ապրում է Երկրագնդի ցամաքային տարածքի ընդամենը 7%-ի վրա։ Բնակչության տեղաբաշխման վրա ազդում են մի շարք գործոններ: Դրանց շարքում բավական մեծ է բնական գործոնների` բնական պայմանների և ռեսուրսների (ռելիեֆ, կլիման, ջրեր, հողեր և այլն) դերը, դրանց նպաստավոր լինելը բնակեցման և տնտեսական գործունեության համար: Դիտելով աշխարհի բնակչության տեղաբաշխման քարտեզը` կնկատեք, որ բնակչությունը հիմնականում կենտրոնացած է առավել բարենպաստ բնակլիմայական պայմաններով տարածքներում, առա ջին հերթին` ջերմային տաք և բարեխառն գոտիներում գտնվող հարթավայրային և ծովափնյա շրջաններում: Միևնույն ժամանակ, խիստ նոսր են բնակեցված տունդրայի, տայգայի և անապատային բնական զոնաները, բարձր լեռնային շրջանները: Հետևաբար` մարդկանց կողմից չյուրացված կամ թույլ յուրացված տարածքներն առաջին հերթին ծայրահեղ բնական պայմաններ ունեցող վայրերն են։

Գծապատկերներից երևում է, որ աշխարհի բնակչությունը հիմնականում կենտրոնացած է առավել բարենպաստ բնակլիմայական պայմաններ ունեցող շրջաններում։ Դրանք ծովի մակարդակից մինչև 500 մ բարձրության վրա գտնվող հարթավայրերն են, որոնք կազմում են ցամաքի մակերեսի 28%-ը։ Այստեղ բնակվում է երկրագնդի բնակչության 80%-ը։ Բոլոր աշխարհամասերում նկատվում են բնակչության տեղաբաշխման հետևյալ օրինաչափությունները. ա) Բնակչության խտության նվազում ծովի մակարդակից տեղանքի ունեցած բարձրության մեծացմանը զուգընթաց: բ) Բնակչության խիստ կենտրոնացում ծովափնյա գոտիներում։ Աշխարհի բնակչության մոտ կեսը կենտրոնացած է օվկիանոսների ափերով ձգվող 200 կիլոմետր լայնությամբ ցամաքային գոտում, որն զբաղեցնում է ցամաքի 16%-ը։ գ) Բնակչության խտության նվազում ծովերից և օվկիանոսներից տեղանքի ունեցած հեռավորության մեծացմանը զուգընթաց:

Սակայն բնական գործոնների դերը միանշանակ չէ։ Դրանք բնակչության տեղաբաշխման վրա ազդում են տնտեսական գործոնների ներգործությամբ`արտադրության տեղաբաշխման և տարածքի տնտեսական մասնագիտացման միջոցով: Բնակչության մեծ կուտակման վայրեր են զարգացած արդյունաբերական և ոռոգելի հողագործության շրջանները, օրինակ` գործարանների ու ֆաբրիկաների մեծ կուտակման շրջանները ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում, Ճապոնիայում և այլ երկրներում, կամ Նեղոս, Յանցզի ու Գանգես գետերի հովիտները, որտեղ զարգացած է ոռոգովի հողագործությունը: Բնակչության տեղաբաշխումն անընդհատ փոփոխվող պատմական գործընթաց է, որի վրա զգալի ազդեցություն ունի նաև բնակեցման ժամանակի տևողությունը, այսինքն` պատմական գործոնը։ Քաղաքակրթության հնագույն օջախներում (Չինաստան, Հնդկաստան, Հարավային Եվրոպա) բնակչության կենտրոնացումն զգալի չափով ավելի մեծ է, քան համեմատաբար նոր բնակեցված տարածաշրջաններում (Ավստրալիա, Սիբիր, և այլն)։ Աշխարհում առանձնանում են բնակչության մեծ կուտակումներ ունեցող չորս գլխավոր տարածքներ (արեալներ)։

Առաջինը Ասիա աշխարհամասի արևելքը, հարավն ու հարավ-արևելքն է, որտեղ բնակչության միջին խտությունը տեղ-տեղ հասնում է 500-1000 մարդ/քկմ-ի։ Այստեղ բնակչության մեծ կուտակմանը նպաստել են բարենպաստ բնակլիմայական պայմանները և ոռոգելի հողագործության զարգացումը:

Բնակչության մեծ կուտակման երկրորդ տարածքը Արևմտյան Եվրոպան է։ Միջին խտությունն այստեղ ավելի քան 200 մարդ/քկմ է, իսկ արդյունաբերական գլխավոր շրջաններում՝ 1000 մարդ/քկմ։ Բնակչության մեծ կուտակման երրորդ տարածքը ձևավորվել է ԱՄՆ-ի հյուսիս-արևելքում։Այստեղ նույնպես, ինչպես Արևմտյան Եվրոպայում, բնակչության բարձր խտության գլխավոր պատճառներն են բարենպաստ բնակլիմայական պայմանները, նպաստավոր աշխարհագրական դիրքը (առաջին հերթին ծովին մոտ գտնվելը) և արդյունաբերության զարգացման բարձր մակարդակը։ Բնակչության մեծ կուտակման չորրորդ արեալը ձևավորվել է ավելի ուշ Աֆրիկայում` Գվինեական ծոցին հարող գոտում: Բնակչության արագ աճի հետևանքով այս արեալի բնակչության թիվն արդեն անցել է 300 մլն-ի սահմանագիծը, ինչը զգալիորեն գերազանցում է երրորդ արեալի բնակչությանը:

Բնակչության միգրացիաները: Ամեն մի երկրի բնակչության ընդհանուր թվաքանակը և տեղաբաշխումը փոփոխվում է ոչ միայն բնական, այլև մեխանիկական շարժի՝ այսինքն միգրացիայի հաշվին։ Մարդիկ ծնվում և ապրում են մեծ մասամբ իրենց ծննդավայրում: Սակայն մարդկանց մի մասը երբեմն ժամանակավոր կամ մշտական բնակության նպատակով տեղափոխվում է այլ բնակավայր, այսինքն տեղի է ունենում միգրացիա:

Միգրացիայի գլխավոր պատճառը սոցիալ-տնտեսականն է (աղքատություն, գործազրկություն և այլն)։ Միգրացիաները կարող են տեղի ունենալ նաև քաղաքական, ազգային, կրոնական, ընտանեկան-կենցաղային և այլ պատճառներով։ Միգրացիաները լինում են արտաքին և ներքին։ Արտաքին միգրացիաներ են էմիգրացիան (արտագաղթը) և իմիգրացիան (ներգաղթը)։ Էմիգրացիան քաղաքացիների մեկնումն է սեփական երկրից, իսկ իմիգրացիան՝ քաղաքացիների մուտքը այլ երկրներից տվյալ երկիր։ Արտաքին միգրացիաները (գաղթերը) դիտվել են վաղ ժամանակներից սկսած, պատ- մությունից հիշենք թեկուզ «ժողովուրդների մեծ գաղթը»։ Դրանք ավելի զանգվածային են դարձել աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններից հետո, պատմական նոր և նորագույն ժամանակներում։ Բավական է ասել, որ ամբողջ Ամերիկա և Ավստրալիա աշխարհամասերը, Աֆրիկայի առանձին շրջաններ բնակեցվել և յուրացվել են գլխավորապես Եվրոպայից արտագաղթածների հաշվին։ Միայն XIX դարում եվրոպական երկրներից շուրջ 60 մլն մարդ տեղափոխվել է Ամերիկա, Ավստրալիա և այլ տարածաշրջաններ։ Մինչ այդ Աֆրիկայից բռնի տեղահանվել (բռնագաղթ) և որպես ստրուկ Ամերիկայում վաճառվել է մոտավոր տվյալներով շուրջ 100 մլն սևամորթ։ Կրոնական շարժառիթով զանգվածային տեղաշարժեր են տեղի ունեցել Հնդկաստանում։ 1947թ. Հնդկաստան գաղութի անկախացումից հետո միլիոնավոր մահմեդականներ Հնդկաս- տանից գաղթել են Պակիստան, իսկ Պակիստանից միլիոնավոր հնդուականեր և բուդդա- յականներ՝ Հնդկաստան։ Քաղաքական և ազգային շարժառիթներով միգրացիայի օրինակ է Ադրբեջանից շուրջ 400 հազար հայերի հարկադրված գաղթը Հայաստանի Հանրապետություն և այլ երկրներ։ Մյուս կողմից` տարբեր տարիների և հատկապես վերջին երկու տասնամյակում, հիմնականում տնտեսական պատճառներով, Հայաստանից արտագաղթել է ավելի քան 1 մլն մարդ։ Միգրացիայի մյուս տեսակը՝ ներքին միգրացիան, տեղի է ունենում պետության ներսում հետևյալ չորս ուղղությամբ` գյուղից քաղաք, քաղաքից գյուղ, գյուղից գյուղ և փոքր քաղաքներից դեպի խոշոր քաղաքներ։ Առավել տարածված են գյուղերից և փոքր քաղաքներից դեպի խոշոր քաղաքներ միգրացիաները, որոնք նպաստում են քաղաքային բնակչության թվի աճին։ Շատ երկրներում բնակչության ներքին միգրացիաները հիմնականում տեղի են ունենում նախկինում յուրացված և խիտ բնակեցված շրջաններից դեպի նոր յուրացվող շրջաններ։

Հարցեր

    • Ինչպիսի՞ն է աշխարհի բնակչության տեղաբաշխման պատկերը։գործարանների ու ֆաբրիկաների մեծ կուտակման շրջանները ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում, Ճապոնիայում և այլ երկրներում։
    • Թվարկե՛լ և բնութագրե՛լ աշխարհի բնակչության կուտակման գլխավոր շրջանները։Ասիա,Արևմտյան Եվրոպան,ԱՄՆ-ի հյուսիսարևելքում,Աֆրիկայում։

     

    • Թվարկե՛լ միգրացիայի տեսակները, և նշե՛լ գլխավոր պատճառները։ արտաքին-Երկրից- երկիր և ներքին-Քաղաքից-քաղաք,քաղաքից-քյուղ։

     

Պարապմունք 15 Երկրաչափություն

Standard

 

Թեմա՝ Եռանկյունների հավասարության առաջին հայտանիշը։

Առաջադրանքներ։

1.Ճիշտ ընտրիր ALM եռանկյան կողմերի և անկյունների անվանումները:

ո

ա) ∡M անկյան հանդիպակաց կողմը՝

  • AL
  • LM
  • MA

բ) LM կողմի հանդիպակաց անկյունը՝

  • ∡M
  • ∡L
  • ∡A

գ) AL կողմին առընթեր անկյունները՝

  • ∡M; ∡L
  • ∡L; ∡M
  • ∡A; ∡L
  1. Օգտագործելով գծագիրը` նշիր համապատասխան մեծությունները, որոնց միջոցով, ըստ եռանկյունների հավասարության առաջին հայտանիշի, կապացուցվի ΔABD և ΔDBA եռանկյունների հավասարությունը:AB=DC,DB կողմը ընդհանուր է <ABD=<BDC=> ^ABC=^DBC
  2. KM և LN ուղղահայաց հատվածները հատվում են P ընդհանուր կետում: ա) Ապացուցել, որ KNP և LMP եռանկյուններնը հավասար են, բ) Որքա՞ն են ∡N և ∡K անկյունների մեծությունները, եթե ∡L = 35° և ∡M = 55°:Եթե LP=PN,NKP=PM,<LPM=<KPN=> ^LMP=^KNP

քանի որ PL=NP=><M=<K=55 աստ․

քանի որ KP=PM=><L=<N=35 աստ․

  1. Անկյան կողմերի վրա նշված են հավասար հատվածներ՝ BD=BE: Դրանց վրա, գագաթից  հավասար  հեռավորությունների վրա, վերցված են A և C կետերը: Ապացուցել, որ՝ ∡DCE=∡EAD։ Քանի որ

BD=BE|

|=>AD=CE

AB=BC|

DC=AE

DE-ն ընդհանուր կողմ է => ^DAE=^DCE =><DAE=<DCE

  1. Գծագրում OA=OD, OB=OC, ∠1=74o, ∠2=36o: Ապացուցեք,որ AOB և DOC եռանկյունները հավասար են և գտնել ∠ACD-ն։ Եթե  AO=OD,BO=OC,CD=AB=> ^AOB=^COD=><ABC=<DCB=74 աստ <ACD = 36 աստ 36+74=110 աստ․

 

Գոյական անուն

Standard
  1. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են գոյականներ:
    • գ. արցունք, հայուհի, վայրէջք
      Ընդհանրապես գոյականներ են:
    • բ. շեշտակի, հանք, հնչուն
    • ա. վերելակ, հնչուն, փչակ
    • դ. ուղղակի, փափկասուն, փախուստ
      Բառերը տարբեր մաս speech-ով են, թեև այդ բառերից մի քանիսը որոշակիորեն գոյական են, բայց ընդհանուր շարքի համար ճիշտը գ. տարբերակն է:
  2. Ո՞ր շարքում են միայն գոյականներ:
    • բ. օր, անձրև, գինի
      Այս բառերը բոլորը գոյականներ են:
    • ա. սեր, սիրելի, տիկին
      Սիրելի մասնակի առումով որոշ իրավիճակներում ածական կարող է լինել:
    • գ. ատաղձ, հող, ցնծագին
      “Ցնծագին” բառը ածական է:
    • դ. ջուր, ծորակ, ջրառատ
      “Ջրառատ” նույնպես ածական է:
  3. Ո՞ր շարքում չկա գոյական:
    • դ. գեղեցիկ, գրքային, ամպամած
      Բառերը ածականներ են:
    • ա. հին, հագուստ, դարպաս
      “Հագուստ” և “դարպաս” գոյականներ են:
    • բ. վնասվածք, հարգելի, տնական
      “Վնասվածք” գոյական է, իսկ մյուս երկու բառերը ածականներ:
    • գ. սեղան, ծովային, ծարավել
      “Սեղան” գոյական է:
  4. Ո՞ր շարքում չկա գոյական:
    • բ. վնասվածք, հնչեղ, վայրենի
      “Հնչեղ” և “վայրենի” ածականներ են:
    • ա. հայելի, նազելի, գովելի
      “Նազելի” և “գովելի” ածականներ են:
    • գ. բազկերակ, կանացի, հյուսն
      “Հյուսն” գոյական է:
    • դ. մայրենի, դյուցազնական, կանաչ
      “Մայրենի” գոյական է, իսկ մյուսները ածականներ:
  5. Ո՞ր բառը գոյական չէ:
    • գ. հյութալի
      “Հյութալի” ածական է:
    • ա. գեղջուկ
      “Գեղջուկ” գոյական է:
    • բ. դպրոցական
      “Դպրոցական” գոյական է:
    • դ. սեր
      “Սեր” գոյական է:
  6. Ո՞ր բառն է գոյական:
    • ա. կտրիչ
      “Կտրիչ” գոյական է:
    • բ. քննիչ
      “Քննիչ” գոյական է:
    • գ. հուզիչ
      “Հուզիչ” ածական է:
    • դ. դյութիչ
      “Դյութիչ” ածական է:
  7. Շարքերում ընդգծիր այն բոլոր գոյականները, որոնք կարող են գործածվել նաև որպես հատուկ գոյական:
      1. ծաղիկ, փայլակ, շանթ
        Շանթը կարող է լինել նաև հատուկ գոյական:
      1. տղա, պատանի, համեստ
        “Տղա” և “պատանի” կարող են լինել հատուկ գոյական՝ անունների դեպքում:
      1. շուշան, ցորեն, կահույք
        “Շուշան” կարող է լինել հատուկ գոյական:
      1. հայրենիք, տապան, ծիծեռնակ
        “Հայրենիք” կարող է լինել հատուկ գոյական:
  8. Շարքերում ընդգծիր այն բոլոր գոյականները, որոնք կարող են գործածվել նաև որպես հատուկ գոյական:
      1. վասակ, առյուծ, մհեր
        “Մհեր” կարող է լինել հատուկ գոյական:
      1. տիկին, տիրուհի, ազատուհի
        “Տիկին” կարող է լինել հատուկ գոյական:
      1. համբարձում, համեստ, հեղինե
        “Հեղինե” կարող է լինել հատուկ գոյական:
      1. հուսիկ, վարազ, որսորդ
        “Հուսիկ” կարող է լինել հատուկ գոյական:
  9. Ո՞ր բառը գոյական չէ:
    • դ. հոսող
      “Հոսող” ածական է:
    • ա. մերսող
      “Մերսող” գոյական է:
    • բ. գրող
      “Գրող” գոյական է:
    • գ. դող
      “Դող” գոյական է:
  10. Ո՞ր բառը գոյական չէ:
  • ա. հուզիչ
    “Հուզիչ” ածական է:
  • բ. սուլիչ
    “Սուլիչ” գոյական է:
  • գ. վարիչ
    “Վարիչ” գոյական է:
  • դ. գրիչ
    “Գրիչ” գոյական է:
  1. Ո՞ր բառը գոյական չէ:
  • բ. հողեղեն
    “Հողեղեն” ածական է:
  • ա. կոշկեղեն
    “Կոշկեղեն” գոյական է:
  • գ. խմորեղեն
    “Խմորեղեն” գոյական է:
  • դ. զարդեղեն
    “Զարդեղեն” գոյական է:
  1. Ո՞ր բառը գոյական չէ:
  • բ. ավագ
    “Ավագ” ածական է:
  • ա. աստղ
    “Աստղ” գոյական է:
  • գ. աղավնյակ
    “Աղավնյակ” գոյական է:
  • դ. պատվիրակ
    “Պատվիրակ” գոյական է:

Վիլյամ Սարոյան «Պատերազմը», 7-րդ դասարան

Standard

Պատերազմը մեզ էլ հասավ։ Ասացին, որ չափից ավելի չուտենք, ոչինչ չշռայլենք` ամեն ինչ արժեքավոր էր։ Ասացին, որ պատերազմի նամականիշներ գնենք։ Մենք Ատլանտյան օվկիանոսի մյուս կողմը հազարավոր զինվորներ էինք ուղարկում, իսկ դրա համար փող էր հարկավոր։ Մեզ կոչ էին անում դրամ վաստակել ու պատերազմի նամականիշներ գնել` հատը քսանհինգ սենթ։

Միսս Գամման ասաց, ոո մենք` երեխաներս, նույնպիսի զինվորներ ենք, ինչպես և համազգեստ հագած տղամարդիկ։ Շքերթներ էին լինում։ Մենք տեսնում էինք երթաքայլող զինվորներին։ Մենք նրանց տեսնում էինք Սաուդրրն Փըսիֆիք կայարանում գնացքների մեջ լցվելիս։ Մենք լսում էինք նրանց մայրերի ու քույրերի լացը։

Գերմանացիները հանցագործ ազգ էին։ Գերմանացիներն ամբողջ ժողովուրդներ էին սրբում քարտեզի վրայից։ Անտառներ, դաշտեր, քաղաքներ, ամեն ինչ ոչնչացվում էր մեծ ռումբերով։ Գերմանիան նույնիսկ Ատլանտյան օվկիանոսում էր հանցագործություններ կատարում` խորտակվեր Լուսիթանիան։ Մի սուզանավ նրան ծովի հատակն ուղարկեց։

Լուսիթանիան մի նավ էր, որի մասին երազում էր ամեն մի տղա։ Նրա մասին մտածելիս վշտանում էի:

Ես սկսեցի ատել։ Այո, գերմանացիները հանցագործներ են։ Նրանք մեզ նման չեն։ Մենք նրանց տեսանք «Ուսին առ» ֆիլմում, որտեղ Չարլի Չապլինն էր խաղում։ «Կինեմա» կինոթատրոնում, նստատեղերի եզրերին թառած, ցնծությամբ ողջունում էինք Չարլիին` պատերազմի հերոսին։ Կինոնկարում մենք տեսանք կայզերին ու սուլեցինք։ Նա Գերմանիան էր։ Չարլին ձեռ էր առնում նրան։ Մենք մի գլուխ ծիծաղում էինք, բայց միևնույն է, ամեն ինչ տխուր էր, մենք զգում էինք, և մեզ չէիր խաբի, եթե դա նույնիսկ կատակերգություն էր։

Աշխարհի մեծագույն ոճրագործը կայզերն էր, և մենք ատում էինք նրան։

Այդ ատելությունն ամենուրեք էր։ Ես մի քեռորդի ունեի` անունը Սիմոն։ Նա հենց որ խոսել սովորեց, ասաց.

— Ես կայզերի գլուխը կկոտրեմ։

Ոչ ոք նրան չէր սովորեցրել ատել կայզերին։ Նա այդ ատելությունը միջավայրից էր իր մեջ առել։

Մենք, մի խումբ տղաներ, սովորություն ունեինք մագլցել մեր ետնաբակի ընկուզենին։ Ծառին թառում ու մտածում էինք կայզերին ոչնչացնելու տարբեր ձևերի մասին։ Մեր մեջ մի տղա կար, որ տանջանքներ հորինելու վարպետ էր։ Նրա անունը Ալբերտ Սավին էր` ինքը լալկանի մեկը, բայց ամբողջ շրջակայքում նրանից լավ տանջանքներ հորինող չկար։ Նրա հորինած տանջանքների գլխավոր նպատակը կայզերին մահվան դուռը հասցնելն էր, հետո առժամանակ հանգիստ թողնելը, որպեսզի դրան հաջորդեր մեկ ուրիշ տանջանք, այս անգամ ավելի դաժանը։ Այդպիսով կայզերը հազար մահով կմեռներ ու ողջ կմնար, որ նորից խոշտանգվեր։ Մեր հորինած տանջանքներից ամենաթեթևը գնդակահարությունն էր։ Բայց դա շատ էր հասարակ։ Ոչ ոք չէր ուզում, որ նա հենց այնպես մեռներ։ Բոլոր տղաներն ուզում էին, որ նա շատ տառապեր, իր պատճառած տառապանքների դիմաց փոխհատուցելու համար։ Որոշ խոշտանգումներ զվարճալի էին։ Մեր մտքում Չարլի Չապլինն էր, և մենք զվարճալի տանջանքներ, անակնկալներ ու նման բաներ էինք հորինում։ Օրինակ, մենք կայզերին կհրավիրեինք կարևոր ճաշկերույթի ու մի մեծ աթոռ կառաջարկեինք։ Դա էլեկտրական աթոռ կլիներ։ Կայզերն ուտելիս նստած կլիներ այդ աթոռին, և մենք կմիացնեինք հոսանքը։ Մենք այնքան հոսանք չէինք տա, որ նա տեղնուտեղն այրվեր, այլ աստիճանաբար կբարձրացնեինք լարվածությունը, և սենյակում գտնվող բոլոր մարդիկ կշրջապատեին նրան ու կծամածռեին դեմքները, հիշեցնելով նրան Լուսիթանիայի մասին։ Ես չեմ հիշում, թե ով հորինեց այդ տանջանքը, բայց հիշում եմ այն օրը, երբ դա հորինվեց։ Պայծառ ամառային օր էր, և մենք ծառին թառած շատ ուրախ ասում-խոսում էինք։ Ժամերով միտք էինք անում, թե ինչպես կարելի է տարբեր ձևերով մարդու ցավ պատճառել, առանց նրան սպանելու:

Սան Փաբլո փողոցում մի գերմանական ընտանիք մեր հարևանությամբ տուն ուներ։ Նրանք հիանալի մարդիկ էին` պարզ ու հասարակ։ Նրանք Հերման անունով տղա ունեին, որը մոտավորապես նույն տարիքին էր, ինչ և իմ եղբայր Գրիգորը: Նա խաղաղ տղա էր, փոքր-ինչ ինքնամփոփ և խոսում էր քիչ օտարոտի արտասանությամբ, թեև բնիկ մեր հովտից էր։

Երբ մենք ասում-խոսում էինք կայզերին տանջելու մասին, անձամբ ես քիչ էի մասնակցում և իհարկե համարում էի, որ դա խաղ է, ու մենք երբեք որևէ մեկի հետ դաժանորեն չենք վարվի։ Սակայն կային ուրիշ, ավելի մեծ տղաներ, որոնք գնալով սկսեցին ավելի ու ավելի գրգռվել և արդեն ցանկանում էին որևէ բան անել։ Մեկը տվեց Հերմանի անունը։ Իրոք, շատ տղաներ նման են իրենց հայրերին, և այդ լալկան Ալբերտ Սավինն ու Էդգար Րայֆ անունով մի ուրիշ տղա սկսեցին ատելություն սերմանել Հերմանի դեմ, որը երբեք ոչ մեկի ոչ մի վնաս չէր տվել:

Այդ ամենը սկիզբ առավ մեր ընկուզենու ծառի վրա, սակայն տարածվեց ամբողջ շրջակայքով մեկ։ Տղաների խումբը, ինը-տասը հոգի, որոշեցին հաշիվ տեսնել Հերմանի հետ։ Իմ եղբայր Գրիգորը գնաց նրանց հետ։ Ես էլ գնացի: Ես չէի ուզում, որ Հերմանին ցավ պատճառեն, բայց անկարող էի ստիպել ինձ տանը մնալ։ Մտածում էի, որ եթե մնամ տանն ու չտեսնեմ, թե ինչ է կատարվելու, կմեռնեմ։ Իմ եղբայր Գրիգորն ու ես իրար կողք էինք քայլում և մենք մեծ տղաներից ետ մնացինք։ Ճիշտն ասած, մենք այդ խմբի հետ կապ չունեինք, բայց զգում էինք, որ այդ ամենը սկիզբ է առել մեր ծառի վրա և ուզում էինք տեսնել, թե ինչ է լինելու։

Խումբը հասավ Սան Փաբլո փողոց։ Էդգար Րայֆը մոտեցավ Հերմանեց դռանն ու թակեց։ Խումբը, փողոցի լայնքով մեկ կանգնած, սպասում էր: Դուռը բացեց Հերմանի մայրը։ Էդգար Րայֆը մի րոպե խոսեց նրա հետ ու մոտեցավ խմբին։

— Տանը չէ,— ասաց էդգար Րայֆը։— Մայրն ասաց, որ քաղաք է գնացել, շուտով կվերադառնա։

Իմ եղբայր Գրիգորն հայերեն ասաց, թե հուսով է, որ նա տուն չի վերադառնա:

Սակայն Հերմանը վերադարձավ: Ինչ-որ մեկը նրան տեսավ Սան Փաբլո փողոցով բարձրանալիս, և խումբը վազեց նրա կողմը։ Ինչ-որ մեկը հարցրեց.
— Դու գերմանացի՞ ես։
Հերմանն ասաց.
— Այո:
Ւնչ-որ մեկը հարցրեց.
— Դու ատո՞ւմ ես կայզերին։
Հերմանն ասաց.
— Ոչ, ես ոչ ոքի չեմ ատում։
Այդ ժամանակ ինչ-որ մեկը հարվածեց Հերմանի դեմքին։ Ինչ-որ մեկը ոտք գցեց նրան ու նա ընկավ։ Ինչ-որ մեկը ցատկեց նրա վրա և մյուսները սկսեցին ծեծել ու քացահարել։
Դա երկու րոպե էլ չտևեց։ Ամեն ինչ շատ շուտ ավարտվեց։ Մենք պատկերացնում էինք, որ փոքրիկ զինվորներ ենք։ Մենք պատկերացնում էինք, որ արդարության պաշտպաններ ենք։ Երբ Հերմանի քթից արյուն եկավ, նրան հարցրին.
— Դե, հիմա ասա, ատո՞ւմ ես կայզերին։
Եվ նա բղավեց.
— Ոչ, ես ձեզ եմ ատում։
Երբ նրանք տեսան, որ Հերմանը, միևնույն է, կայզերին չի ատելու, բաց թողին։ Նրանք Հերմանի վրա ծիծաղում էին ու ծամածռվելով կապկում էին նրա լացը, նրա ետևից ընկած հրում, հարվածում ու քացահարում էին։ Նրանք դա անում էին ամբողջ ճանապարհին, մինչև Հերմանենց տան աստիճանները, բայց նա չփորձեց փախչել։ Հերմանը գավիթի աստիճաններով բարձրանում էր, երբ մայրը տանից դուրս եկավ ու տեսավ նրան։ Մայրը նետվեց դեպի որդին ու օգնեց նրան տուն մտնել։ Նա ապշած էր ու տղաներին ոչ մի խոսք չասաց։ Տղաները, հայհոյելով ու ծիծաղելով, մի որոշ ժամանակ էլ կանգնեցին տան առջև, իսկ հետո հեռացան։

Այդ գիշեր, երբ անկողնում էինք, ես իմ եղբայր Գրիգորին հարցրի.
— Գրիգոր, դու ատո՞ւմ ես գերմանացիներին։
Եվ իմ եղբայր Գրիգորը հարցրեց.
— Ի՞նչ:
Ես մի անգամ էլ հարցրի.
— Դու գերմանացիներին ատո՞ւմ ես, Գրիգոր։
Միառժամանակ նա ոչինչ չասաց, բայց ես գիտեի, թե ինչ է մտածում:
— Ոչ, ես նրանց չեմ ատում,— ասաց նա։— Թե ինչն եմ ատում, չգիտեմ: Բայց մի բան ատում եմ` դրանց այսօրվա արածն եմ ատում։ Դա եմ ես ատում: Այ հենց դա է, որ ես ատում եմ:
Առաջադրանքներ:

Ի՞նչ է պատերազմը ըստ հեղինակի և ըստ ձեզ:

Ըստ հեղինակի՝

Պատերազմը ներկայացվում է որպես բռնության, ատելության ու կրոնական խտրականության աղբյուր։ Վերադարձնելով այն մի բուռ հիշողություններով, որոնք մնում են զավեշտալի և դաժան, հեղինակը ցույց է տալիս, թե ինչպես երեխաներն ու մարդիկ, ովքեր չեն մասնակցում պատերազմին, բայց տակավին ազդվում են նրանից՝ վարվում են մարդկային ինքնությունը ոչնչացնելու և ատելություն սերմանելու ուղղությամբ։

Պատերազմը այստեղ միայն ռազմահեղինակություն չէ, այլ մարդկային հոգեբանության ու արժեքների կործանում՝ այն ձևավորելով որպես մի ուժ, որն անտեսում է բարոյականությունը, քանզի մարդիկ պետք է ընտրեն՝ պաշտպանե՞լ արդարությունը, թե՞ կուրորեն հետևել ատելության և վրեժի մոլուցքին։

Ըստ ինձ՝
Պատերազմը նաև բարոյականության խեղճացում է: Այդ թվում՝ մանավանդ երբ չարաշահվում են մարդկային տեսակները, երբ մարդը սկսում է ավելի գնահատել պատերազմը կամ հակառակորդը ոչ թե որպես մարդ, այլ որպես «վատ», «հանցագործ» էակի կերպար։ Պատերազմն անձնական ու առարկայական ցավեր, դառնություն ու կորուստներ է առաջացնում՝ սպանելով ինչպես մարմինը, այնպես էլ հոգին։

2. Մեղավոր էր, արդյոք, Հերմանը  պատերազմի համար:

Հերմանը, գերմանացի լինելու պատճառով, անմիջապես դարձավ պատժամիջոցների զոհ։ Նա պարզապես ապրում էր այդ հասարակության մեջ՝ իրեն իբր «մեղավոր» զգալու պատճառ չկար։ Եվ, ավելին՝ նա երբեք չէր թիրախավորել ու չէր պնդել, որ պետք է ատել «կայզերին» կամ մասնակցել պատերազմին: Նա չէր սիրում ատելություն, բայց պարզվում է, որ նրա «մեղքը» միայն իր ազգային պատկանելությունն էր։

Հերմանն ու նրա նման մարդիկ, որոնք խաղաղ ապրելու ցանկությամբ էին գործում, ոչ միայն անմեղ էին, այլև պոտենցիալ զոհեր, որոնք պատերազմի հետևանքներից չկարողացան խուսափել: Ուստի, երբ նա ենթարկվեց ֆիզիկական բռնության, դա միանշանակ չարդարացված էր։ Նա ոչ մի մեղք չուներ պատերազմի մեջ, ինչպես շատ այլ մարդիկ։

3.Ինչպե՞ս եք գնահատում տղաների արարքը:

Տղաների արարքը՝ Հերմանին ծեծելը և վիրավորելը, բավականին դաժան և բարբարոսական էր։ Այն, որ նրանք իրենց իրավունք էին վերապահում լուծել այն հարցը, թե ում կարելի է վիրավորել ու ո՞ւմ կարելի է մեղադրել պատերազմի համար՝ արդեն նշում է նրանց մեջ առկա խորը անբարոյականություն ու սեփական դատողությունների բացակայություն։ Նրանք հույսեր էին փայփայում, որ «կայզերը» կփոխանցվի Հերմանին՝ գերմանացիների վրա արտացոլելով իրենց չարությունը ու դրա դիմաց փորձելով արդարացնել իրենց գործողությունները։ Նրանք արդեն երբևէ մտածում չէին, որ Հերմանն անպաշտպան էր, կամ որ մի քանի տեսողական դրույթները կարող են ամբողջ պատմությունն փոխել։

Ի վերջո, տղաների գործողությունները խոսում են հակամարտությունների վտանգի մասին՝ ինչպես պատրանքների, այնպես էլ անգիտության պատճառով: «Սիրո» և «պատերազմի» ամբողջ տարբերակումը և խառնելը, վերջապես մխրճում էր նրանց մարդկային հույսերի ու ցանկությունների վրա՝ զոհելով անմեղներին:

 

Մաթեմ ա․բ 05.11.2024

Standard
  1. Բադերն ու բադիկները միասին 16-ն են։ Բադերը 3 անգամ քիչ են բադիկներից։ Քանի՞ Բադիկ կա։Բադիկներ 12 բադեր 4
  2. 24 մետր քաթանը պետք է բաժանել երկու մասի այնպես, որ մի կտորը մյուսից 12 մետրով երկար լինի։ Քանի՞ Մետր երկարություն կունենա յուրաքանչյուր կտորը։18,6
  3. 16 մետր երկարություն ունեցող թելը պետք է երկու մասի բաժանել այնպես, որ մեկը մյուսից 1 մետրով երկար լինի։ Քանի՞ մետր կլինի յուրաքանչյուր մասը։7,5,8,5
  4. Դպրոց բերեցին ընդհանուր քանակով 690 սեղան ու աթոռ։ Աթոռները 230-ով սեղաններից շատ էին։ Քանի՞ սեղան և քանի՞ աթոռ բերեցին դպրոց։
  5. Դահուկավազքի մրցումներին մասնակցում էին 53 մարզիկ։ Աղջիկները 17-ով քիչ էին տղաներից։ Քանի՞ աղջիկ և քանի՞ տղա էին մասնակցում մրցումներին։35 տղա 18 աղջիկ
  6. Երկու հոգի 15․000 դրամը պետք է բաժանեին այնպես, որ մեկին մյուսից 4 անգամ շատ հասներ։ Քանի՞ դրամ կհասնի յուրաքանչյուրին։ 3.000 , 12.000
  7. Կոնֆետի համար վճարել են 3 անգամ ավելի կամ 600 դրամով ավելի, քան թխվածքի համար։ Որքա՞ն են վճարել թխվածքի համար։200դ
  8. Տետրերի համար վճարել են 4 անգամ ավելի կամ 720 դրամով ավելի, քան քաննոների համար։ Որքա՞ն են վճարել քանոնների համար։180դ
  9. Հայրը 8 անգամ մեծ է աղջկանից, իսկ աղջիկը 28 տարով փոքր է հորից։ Քանի՞ տարեկան է հայրը: 4 աղջիկը,հայրը 32
  10. Մայրը 6 անգամ մեծ է որդուց, իսկ որդին 25 տարով փոքր է մորից։ Քանի՞ տարեկան է մայրը: 5 որդին,30 մայրը

Պարապմունք 15

Standard

Թեմա՝ «Բազմանդամների գումարը»

Բազմանդամների գումարը հավասար է մի բազմանդամի, որի անդամները բազմանդամների բոլոր անդամներն են:

Օրինակ՝ 2a2b+ab և b2+ac բազմանդամների գումարը հավասար է՝ 2a2b+ab+b2+ac

Բազմանդամների գումարը գտնելիս հարմար է օգտվել փակագծերի բացման հետևյալ կանոնից:

Եթե փակագծերի առջև դրված է պլյուս նշանը կամ նշան չկա, ապա փակագծերը կարելի է բաց թողնել` առանց փոխելու նրանց մեջ գտնվող գումարելիների նշանները:

Եթե փակագծերի առջև դրված է մինուս նշանը, ապա փակագծերը կարելի է բաց թողնել՝ փոխելով նրանց մեջ գտնվող բոլոր գումարելիների նշանները:

Այսպիսով, որպեսզի գումարենք երկու բազմանդամ պետք է՝

1) բացել փակագծերը (օգտվելով կանոնից),

2) կատարել նման անդամների միացում:

Օրինակ

Գումարենք բազմանդամները՝ (−5x3+3y−5y2)+(8x3+5y2−2y)

1. Բացենք փակագծերը: Քանի որ երկու փակագծերից առաջ դրված են պլյուս նշաններ, ապա ըստ կանոնի, փակագծերը բաց ենք թողնում՝

(−5x3+3y−5y2)+(8x3+5y2−2y)=−5x3+3y−5y2+8x3+5y2−2y

2. Գտնում և գումարում ենք նման անդամները՝

−5x3+3y−5y2+8x3+5y2−2y=3x3+3y−5y2+5y2−2y =3x3+y

Առաջադրանքներ։

1․ Գումարել հետևյալ բազմանդամները

ա) 3x+5y և 2x-6y=5x-y բ) 6a+4b և 9a+2a=17a+4b գ) 5a-3b+9 և 8a+3b -12=13a-3 դ) -8x+7y+9 և 8x-2y+15=5y+24

2․ Բացել փակագծերը և պարզեցնել արտահայտությունը՝ −11x−8y+14y+3.6x=-7,4x+6y

3․ Բացել փակագծերը և պարզեցնել.

ա) (5a + 3) + (a — 4)=6a -1 բ) (x — 5y) + (3x — 4y)=4x -9y

գ) -(x — y) + (3x + y)=2x+2y դ) (9 — 3v) + (12 — v)=21 -4v

4․ Պարզեցրեք արտահայտությունը.

ա) 5a +6+ (a + 1)=6a+7

բ) x +12+ (6x — 5)=7x+7

գ) 2a — 6+ (7a + 5)=9a-1

դ) 7 — 4x + (2x — 1)=6-2x

զ) (x — 1) + 6 +5x=6x+5

է) a + b + (a — b)=0

ը) (x — y) + (x — y)=2x-2y

5. Ձևափոխենք արտահայտությունը կատարյալ տեսքի բազմանդամի.

ա) (7a -3b) + (5a + 3b) + (a — 5b)=13a-5b

բ)  (8x — 5) + (3x — 7) + (9x — 1)=20x-13

գ) 43x — 19y +(15x — 34y) + (9x — 7y)=67x-60y

դ) 5 — 7a + (8 — 6a) + (5 + a)=18-12a

ե) (x2 + 4x) + (x2 — x + 1) + (x2 — x)=3x2 2x

զ) (abc + 1) + (-1 — abc)=0

6. Կատարել բազմանդամների գումարում․

(a+b)+4a=5a+b
6x+(5-7x)=5-x
(4b+2)+(5-b)=3b+7
(2x-7a)+(4a+x)=3x-3a

Գործնական աշխատանք, 7-րդ դասարան

Standard

1. Ինչպե՞ս կանվանես մեկ բառով:Որոշիր, թե քո կազմած գոյականներից յուրաքանչյուրը ինչ է ցույց տալիսՙ ի՞ր, թե՞ անձ:
Փոքր գետ-գետակ, քանոն նվագող-քանունահառ, երգ սովորեցնող-երգիչ, բնության պատկեր-բնապատկեր, նավի հրամանատար-նավապետ:

2.Նկար բառով և ներքևի բառաշարքի բառերով հնարավորինս շատ բարդ գոյականներ կազմիր:
Ծաղիկ-ծաղկանկար
զարդ-նկարազարդ
լույս-լուսանկար
կինո-կինոնկար
խիճ-խճանկար
դեմք-դիմանկար
գիծ-գծանկար
ծով-ծովանկար
ինքը-ինքնանկար

3. Յուրաքանչյուր բառով կազմիր երկուական գոյական, որոնցից մեկը անձ ցույց տա, մյուսը ՙ իր:
Մարզ-մարզասրահ,մարզիչ, հող-հողգործ,հողակտոր, երգ-երգիչ,երքեհոն, օդ-օդափոխիչ,օդաչու, բույս-բուսաբան-խոտաբույս, ծաղիկ-ծաղկաման-ծաղկավաճառ, գործ-գործիք-գործիչ, դեղ-դեղատուն-դեղագործ:
Օրինակ՝ մարզ-մարզպետարան, մարզպետ

4. Երկու շարքերից գտիր իրար հականիշ գոյականները:
կոպտություն-քնքշանք, խաղաղություն-պատերազմ, խնդություն-տխրություն, ավարտ-սկիզբ, ատելություն-սեր, պարտություն-հաղթանակ:

5. Պարգև, կորյուն, մանուկ, մեխակ, հասմիկ բառերը նախադասությունների մեջ գործածիր մի դեպքում որպես հատուկ, մյուս դեպքում որպես հասարակ անուն:

  • Պարգև
    • Հատուկ անուն: Պարգևը այսօր ընդունեց մրցանակը ցուցահանդեսի ժամանակ։
    • Հասարակ անուն: Ես ուզում եմ ձեզ պարգևել այս գեղեցիկ իրերը։
  • Կորյուն
    • Հատուկ անուն: Կորյունը հայտնի բանաստեղծ էր, ով ստեղծեց բազմաթիվ ստեղծագործություններ։
    • Հասարակ անուն: Կորյունների ընտանիքում շատ սիրված կենդանիներ են ապրում։
  • Մանուկ
    • Հատուկ անուն: Մանուկը մասնակցեց համաժողովին որպես երիտասարդ գիտնական։
    • Հասարակ անուն: Մանուկները միշտ ուրախանում են խաղալիքներով։
  • Մեխակ
    • Հատուկ անուն: Մեխակը ներկայացնում է երկրի գեղեցկությունը, որտեղ ապրում է։
    • Հասարակ անուն: Մեխակները հաճախ օգտագործվում են պարգևների ձևավորման համար։
  • Հասմիկ
    • Հատուկ անուն: Հասմիկը երգեց մի գեղեցիկ երգ՝ հրավիրելով բոլորին պարելու։
    • Հասարակ անուն: Հասմիկները են այս շրջանում և ծաղկում են ամենուր։

Պարապմունք 14

Standard

Թեմա՝ Գիտելիքների ստուգում։

Առաջադրանքներ։

1․ Հաշվել AB հատվածի երկարությունը, եթե CA= 15,8 սմ, և  BC = 12,5 սմ: 28,3

2․ M կետը AB հատվածի միջնակետն է։ AB-ի երկարությունը 26 սմ է։ Գտնել MB հատվածի երկարությունը։ 13

3․ a ուղղի վրա վերցրած են երեք կետեր՝ A,K,M, ընդ որում AK=12 սմ, KM=16սմ։ Որքա՞ն կարող է լինել AM հատվածի երկարությունը։28

4․ OK ճառագայթը  AOM անկյունը տրոհում է երկու անկյան: Գտնել ∠АОM-ը, եթե ∠AOK=680 է, իսկ ∠KOM=290 ։97

5․ Գտնել ∠ABC-ն, եթե ∠CBD=54° և ∠ABD=900 

36

6․  Գտնել ABC անկյան կից անկյունը, եթե` ա) ∠ABC=1360 բ) ∠ABC-ն 26օ-ով մեծ է ∠CBD-ից։44

7․ Գտնել ∠1,∠3 և ∠4, եթե  ∠2=38°։ 1. 142   3.38    4.38

12342.PNG

8․ Գտնել եռանկյան պարագիծը, եթե կողմերից մեկը 23 սմ է, մյուսը՝ 5 սմ-ով մեծ է առաջինից, իսկ երրորդը՝ 8 սմ-ով փոքր է երկրորդից։71

Արաջադրանք գրքից 01.11.2024

Standard

111. Փակագծերում տրված բառերից և բառակապակցություններից նախադասության մտքին համապատասխանող գոյականներ ստացի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:

Բնության մեջ համատարած լռություն չկա:
Աղմուկը կարող է հիշողություն կոչվելու պատճառ դառնալ:
Աշխատանքը հոգնած մարդու վրա ազդում է քաղաքային երթևեկության աղմուկը, բարձրաձայն խոսակցությունը:
Կա ենթադրություն, որ ջուրը ոչ միայն Երկրի, այլ նաև ուրիշ մոլորակների վրա է շատ:
Մարդագիտությամբ զբաղվողը վկայում է, որ մարդկանց մարմնի յոթանասուն տոկոսը ջրից է բաղկացած:
Բժշկության խորհրդատվությունը եղել և մնում է օձը:

112.Փակագծում տրված բառերից և բառակապակցություններից նախադասության մտքին համապատասխանող գոյականներ ստացի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:

Եֆրեմովի «Անդրոմեդի միգամածությունը» ֆանտաստիկական վեպում պատմում է մի խումբ տիեզերագնացների հեռավոր միջաստղային ճանապարհորդության մասին:
Նրանց աստղաթիռի արագությունը շատ մոտ է լույսի արագությանը, և ժամանակը երկրայինի համեմատությամբ շատ դանդաղ է շարժվում:
Տիեզերագնացները գալակտիկայի ամենահեռավոր շրջաններին հասնելու առաջադրանք ունեն:
Պիտի հասնեն այն աստղին, որի մոլորակի մեկի վրա, ըստ որոշ ենթադրությունների, մեզ նման մարդիկ են բնակվում:
Ինչպիսի՜ն կլինի ամբողջ մարդկության ցնծությունը, երբ նրանք վերադառնան ու այլ աշխարհի մարդկանցից ողջույն բերեն:

113. Հարցական դերանունները փոխարինի՛ր փակագծում տրված բառերից կազմված համապատասխան գոյականներով:

«Քավության նոխազ» արտահայտությունը հին հրեաների կրոնական մի սովորություն է առաջացել:
Տարին մի անգամ հրեաները երկու այծ էին բռնում, որոնցից մեկին էին միայն զոհում:
Մյուսի վրա մարդիկ հերթականությամբ դնում էին ձեռքերն ու դրանով իբր իրենց մեղքերը բարդում նրա վրա:
Հետո այդ այծին ազատություն էին տալիս:
Հիմա «քավության նոխազ» անվանում են այն մարդկանց, որոնք իրենց վրա են վերցնում ուրիշի մեղքերը, ստիպված են լինում պատասխան տալ ուրիշ իրադարձությունների համար:

Skip to toolbar